ما در این مقاله در مورد روش های حالت ذهن هنگام مدیتیشن را برای شما توضیح می دهیم که همان چیزی است که بودا به شاگردانش آموخت. در این حالت ابتدا تمرکز با توجه به تنفس آغاز می شود بعد به سایر پدیده های ذهنی و فیزیکی کشانده می شود.

برای این کار به راحتی بنشینید و به هوای دم و بازدم از سوراخ های بینی توجه کنید در وهله اول این کار خسته کننده و بی فایده به نظر می رسد اما دلیل این کار را توضیح می دهیم اولین سوال این است که اصولاً چرا باید تمرکز پیدا کرد ما به دنبال آگاهی هستیم.

چرا ننشینیم و از آنچه که در ذهن می گذرد آگاهی یابیم؟

البته مدیتیشن از این نوع هم وجود دارد که به آن مدیتیشن غیر منظم می گویند و انجام آن بسیار مشکل است ذهن حقه باز و در عین حال بسیار پیچیده است.

یعنی افکار و تداعی ها به صورت زنجیروار در آن به حرکت در می آیند یک فکر به فکر دیگری منتهی می شود، اما یک ربع بعد ناگهان از مدیتیشن میپریم و میبینیم که تمام این مدت را در افکار خود دست و پا زده ایم و یا به فکر فرض هایمان بوده ایم.

همان طور که قبلا گفتیم موضوعات بی شماری برای تمرکز در مدیتیشن وجود دارد، و طی سال ها از آن استفاده شده است. بعضی از اساتید به شاگردان خود می آموزند که تنفس خود را با بالا و پایین رفتن قفسه سینه دنبال کنند،

بین آگاهی از تفکر و فکر کردن تفاوت ظریفی وجود دارد

فکر مانند یک حباب بالا می آید و دور می شود بدون آنکه الزاماً به فكر بعدی در این زنجیره اجازۀ برخاستن دهد تفکر آگاهانه معمولی در بافت سنگین تر و اجباری دستوری و طاقت فرسا است. این نوع تفکر شما را در خود می گیرد و کنترل آگاهی را سلب می سازد همچنین بسیار آزار دهنده است.

و به فکر بعدی در این زنجیره منتهی می شود و در ظاهر هیچ فاصله ای بین آنها نیست فکر آگاهانه یک تنش خاص مانند انقباض عضلانی و یا افزایش ضربان قلب ایجاد می کند اما تا زمانی که این تنش به یک درد واقعی تبدیل نشود آن را حس نمی کنید؛ زیرا تفکر آگاهانه معمولی حریص است و همۀ توجه شما را به خود جلب می کند تفاوت بین آگاهی داشتن از فکر و تفکر یک فرق واقعی اما ظریف و باریک دارد تمرکز یکی از راه های دیدن این تفاوت است.

تمرکز عمیق فرآیند تفکر و آهسته و سرعت دیدن آگاهی را افزایش می دهد، و در نتیجه توانایی بررسی فرآیند تفکر افزایش می یابد، تمرکز میکروسکوپی برای دیدن حالات ظریف درونی است، ما از تمرکز و توجه برای تمرکز بعدی ذهن همراه با آرامش و توجه ثابت استفاده می کنیم و امواج بی انتهای تغییر و تحول ما را با خود به این سو و آن سو خواهد برد.

این نقطهٔ معین تنفس می باشد حواس پرتی موقعی که نقطه ای برای توجه وجود داشته باشد و ـ انحراف و دوری از این نقطه، حواس پرتی نامیده می شود.

مثالی درمورد یک فیل وحشی

متون قدیمی مدیتیشن را به فرآیند رام کردن یک فیل وحشی تشبیه می کند در آن روزگار روش رام کردن فیل به این صورت بود که با یک طناب قوی حیوان را به یک دکل می بستند، آن وقت فیل شروع به سروصدا و کشیدن طناب می کرد این کار روزها ادامه داشت تا این که فیل می فهمید راه گریزی وجود ندارد، در این حال فیل بان به او غذا می داد و با احتیاط رفتار می کرد

سپس بعد از مدتی فیل را از قید و بند رها و او را برای کارهای گوناگون تربیت می کرد در قیاس فیل وحشی ذهن فعال و ،سرکش طناب خودآگاهی و دکل نقطة تمرکز یعنی همان تنفس است فیل رام شده ای که از این تمرین بیرون می آید ذهنی متمرکز و تربیت شده است که می تواند به لایه های ابهام نفوذ کند و حقیقت را لایه های آشکار سازد مدیتیشن ذهن را رام می کند.

کنترل ذهن هنگام مدیتیشن

مرکز توجه مدیتیشن باید چیزی باشد که خودآگاهی را افزایش دهد و هر کجا و هم زمان در دسترس و ارزان باشد همچنین نباید ذهن را متوجه خود کند تنفس یک فرآیند غیر ارادی است که ذهن در آن دخیل نیست و از هنگام تولد تا مرگ همراه ما می باشد و نیازی به فکر کردن در مورد آن نیست از طرفی دیگر می توان آن را به هر نحو کنترل و حس کرد و در میان همه موجودات مشترک است

تنفس همین جا و «حالا .است مشاهده با تعمق این مدل ظریف از زندگی خود باعث درون نگری و بینش درونی می شود. اولین قدم در استفاده از تنفس به عنوان نقطه تمرکز مدیتیشن یافتن آن است. آنچه که به دنبالش می گردید حس فیزیکی و لامسه ای هوای عبوری از منخرین است. معمولاً این احساس در نوک بینی قرار دارد اما نقطهٔ دقیق بسته به شکل بینی از یک فرد به دیگری فرق می کند، برای یافتن این نقطه یک نفس عمیق بکشید و در داخل بینی و یا لب فوقانی نقطه ای را پیدا کنید که بیشترین حس تنفس را دارید از این نقطه است که کل عبور هوا را حس می کنید.

وقتی این نقطه را یافتید هرگز از آن منحرف نشوید و همواره بر آن تمرکز داشته باشید، بدون انتخاب این نقطه خود را در حال عبور از بینی و بالا و پائین رفتن حس خواهید کرد و هی چگاه به تنفس خود نخواهید رسید زیرا مدام در حال تغییر و جریان است.

تلاشی در کنترل تنفس نداشته باشید

زیرا این نوع تنفس با نوع آن در یوگا تفاوت دارد، تنها بر تاکید بر آن سعی نکنید بیشتر مبتدیان در این مرحله از کار دچار اشکال می شوند،

زیرا برای آنکه خود را بر تنفس متمرکز سازند بیش از حد بر آن تاکید می کنند، عمق تنفس و یا صدای آن را زیاد نکنید. خصوصاً اگر گروهی مدیتیشن می کنید صدای تنفس مخل تمرکز خواهد بود. اگر در انجام این کار دچار زحمت شدید دلسرد نشوید. انجام هر کاری از ابتدا مشکل است.

همه مجموعه تنفس را تشکیل می دهند و بدن در موقع لزوم آنها را تنظیم می کند هر دم و ،بازدم چرخۀ ،تولد رشد و مرگ را نشان می دهد، عمق و سرعت تنفس طبق حالات روحی تغییر می کند.

تنها به پدیدۀ تنفس توجه کنید

اما به آن فکر نکنید در اوایل تمرین این نوع حواس پرتی ها طبیعی است، و ذهن مانند یک بچه فضول به همه جا سر می کشد،

اما ناراحت نشوید و بدون آنکه خود را سرزنش کنید دوباره به تمرکز اولیه براحساس فیزیکی تنفس برگردید هر بار دچار حواس پرتی شدید دوباره برگردید. جایی در این فرآیند به این موضوع تکان دهنده می رسید که کاملاً دیوانه اید،

زیرا ذهنتان تیمارستان پر سر و صدا و غیر قابل کنترل است اما ایرادی ندارد هر چه هستید از دیروز و از دیگران دیوانه تر نیستید تنها فرق شما با دیگران این است که با این وضعیت خود را روبرو کرده اید. اما دیگران خود را به خواب زده اند شاید آنها راحت تر باشند، اما از قدیم گفته اند آنکس که نداند و نداند که نداند در جهل مرکب ابدالدهر بماند جهل هيچگاه به رهایی منتهی نمی شود.

در توجه بی کلام به تنفس از دو حالت دوری کنید

(۱) تفکر (۲) غرق

ذهن متفکر همان بچهٔ فضولی است که قبلاً به آن اشاره کردیم، و ذهن غرق شده تقريباً بالعکس آن می باشد به طور کل ذهنی که غرق شده است

محو شدن آگاهی را نشان می دهد این حالت نوعی خلاء ذهنی است، که در آن هیچ ،تفکر توجه به تنفس و یا خودآگاهی وجود ندارد گویی که ناحیه خاکستری ذهن بدون شکل است و به یک خواب بدون رویا فرو رفته اید از این دو حالت اجتناب کنید.

مدیتیشن یک فرآیند فعال است و تفکر و غرق شدن باعث اتلاف انرژی و وقت شما را حدر می دهد آگاهی یک هوشیاری روشن و واضح است.

متوجه این دو حالت شدید خیلی راحت از آن بیرون بیایید و به تمرکز اولیه برحس فیزیکی تنفس برسید. شاید هفته ها و یا ماه ها وقت لازم باشد تا تنفس خود را بطور فیزیکی حس کنید، هر چقدر ذهن تمرکز عمیق تر شود ذهن تان کمتر پراکنده و تنفس آرام و آرام تر می شود و وقفه ای در آن رخ نمی دهد.